Gezonde voeding, waar mogelijk met supplementen, is sleutel voor gezondere samenleving

29 november 2018

Donderdag 22 november 2018 vond het NPN symposium ‘Gezondheidswinst met vitamines en mineralen – van wetenschap naar waarde’ plaats. Onder leiding van dagvoorzitter prof. dr. Renger Witkamp, deelden sprekers vanuit onderzoek en gezondheidszorg hun kennis en ervaringen. Dat leverde een aantal interessante conclusies op. Daarnaast werd met elkaar gekeken naar kansen om meer gezondheidswinst te behalen.

Opvallend was de presentatie van de Duitse spreker Bernd Haber van BASF SE. Hij liet aan de hand van onderzoeken zien dat er jaarlijks 4 miljard euro aan zorgkosten kan worden bespaard door de juiste inzet van calcium en vitamine D supplementen. Voor omega-3 vetzuren is dit zelfs bijna 13 miljard euro per jaar. Zijn betoog dat ‘voedingssupplementen moeten worden meegenomen in beleidsvorming van overheden om zorgkosten te reduceren’ was een mooi slotoffensief.

De aanwezigen waren het overigens eens dat goede voeding, daar waar nuttig met voedingssupplementen, de sleutel is voor een gezondere samenleving. Saskia Geurts, directeur NPN over het symposium: “NPN bood verschillende partijen een podium voor hun kennis en visies. Verschillende kansen en uitdagingen kwamen aan bod. Een volgende stap is de dialoog aangaan met artsen en zorgverzekeraars, zodat voeding en suppletie uiteindelijk een belangrijkere rol kunnen spelen in de gezondheidszorg.”

Korte samenvattingen sprekers:

Nederland eet iets gezonder, maar nog wel tekorten

De nieuwste gegevens over de inname van voedingstoffen worden gepresenteerd door Caroline van Rossum van het RIVM. De ontwikkelingen in ons eetpatroon zijn gunstig voor de preventie van chronische ziekten, zoals hart- en vaatzieken, kanker en overgewicht, maar erg klein. Voor een aantal vitamines en mineralen wordt bij een deel van de bevolking een lage inname gezien, zoals voor calcium, ijzer, vitamine A, B2, B6, C en folaat. Vervolgonderzoek naar voedingsstatus en prevalentie van (klinische) verschijnselen is nodig.

Trends in volksgezondheid

De laatste jaren zien we dat een steeds grotere groep mensen te maken krijgt met welvaartsziekten, zoals diabetes en depressie. Maaike de Vries, gezondheidswetenschapper, laat zien dat het percentage van mensen met (ernstig) overgewicht de laatste 30 jaar enorm is gestegen. Daarnaast hebben we te maken met een steeds ouder wordende bevolking en zijn sociaal economische gezondheidsverschillen duidelijker zichtbaar. Zorgkosten verdubbelen tot 174 miljard euro in 2040. Dit is gigantisch. Nieuwe manieren van aanpak in de gezondheidszorg zijn nodig, om iedereen de juiste zorg te kunnen blijven bieden. Zo worden bijvoorbeeld ‘positieve gezondheid’, Big Data en Voeding Leeft als vooruitstrevende nieuwe projecten benoemd.

Behandel de mens, niet zijn bloedwaardes

NutriProfiel, onderdeel van het ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede, meet de bloedwaardes van verschillende vitamines onder patiënten en consumenten en voorziet de aanvragers van een gericht voedingsadvies. Een groot probleem is dat veel artsen zeer weinig weten van de effecten van voeding en micronutriënten in het lichaam, wat een gedegen voedingsadvies van de arts aan de patiënt belemmert. Jacqueline Klein Gunnewiek benadrukt dat de mens centraal moet staan in de behandeling en niet de lab-uitslagen. De basis ligt bij goede voeding en supplementen worden ingezet om tekorten op te heffen.

Het vermogen om aan te passen

Voedingsonderzoek is erg complex, zo vertelt Renger Witkamp, professor voeding en farmacologie. Directe effecten van voedingsstoffen kunnen vrijwel niet worden gemeten en gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken met voeding als interventie zijn moeilijker uit te voeren. Een nieuwe definitie van gezond zijn is ‘het vermogen om je aan te passen’. Voedingssupplementen kunnen door specifieke doelgroepen worden gebruikt om hun gezondheid te verbeteren, waarbij extreem hoge doseringen het evenwicht in het lichaam kunnen beïnvloeden. De focus moet liggen op de individuele behoeften van de mens.

Met supplementen en voeding een betere gezondheid

Bianca van den Heuvel, orthomoleculair diëtist, laat verschillende casussen zien van mensen die door een aanpassing in eetgewoontes gezonder zijn geworden. Door goed te kijken naar de individuele situatie, bepaalde voedingsmiddelen uit te sluiten, andere te introduceren én voedingssupplementen in te zetten kunnen spectaculaire verbeteringen in de gezondheidssituatie worden behaald.

Interacties tussen voeding en geneesmiddelen

Is dit iets om ons druk over te maken? Zeker wel, zo stellen Nellie Overbeeke en Jacques Verzijl van het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis. Bepaalde voedingsstoffen/kruiden kunnen in het lichaam de werking van geneesmiddelen beïnvloeden en andersom kan geneesmiddelengebruik zorgen voor tekorten. Een integrale benadering is daarom van groot belang; farmacie en diëtetiek moeten gaan samenwerken in ziekenhuizen. Bijsluiters van geneesmiddelen moeten worden versimpeld en voedingsadviezen moeten een plek krijgen in de bijsluiter. Zo kan de toestand van de patiënt worden verbeterd.

Meer magnesium, minder medicijnen?

Gebruik van bepaalde medicijnen, bijvoorbeeld protonpompremmers, kan een magnesiumtekort tot gevolg hebben. Wout van Orten- Luiten, Wageningen Universiteit, laat zien dat een magnesiumtekort tot bijvoorbeeld spierkrampen, hartritmestoornissen of astma kan leiden. Deze klinische verschijnselen van een tekort worden veelal gekoppeld aan andere oorzaken, met vaak meer medicatie tot gevolg. Magnesium suppletie zou in deze gevallen moeten worden ingezet om het medicijngebruik te verminderen, met een gezondere patiënt als resultaat.

Voedingssupplementen voor lagere zorgkosten

Bernd Haber, BASF SE, presenteert de kostenbesparingen, zoals in de intro van dit persbericht reeds is vermeld.

Discussies:

De dialoog aangaan voor gezondheidswinst en een betaalbare gezondheidszorg

De meeste aanwezigen op het symposium zijn het er over eens dat aanvullen met vitamines en mineralen op een eenvoudige en goedkope manier kan bijdragen aan een betaalbare gezondheidszorg. Toch gebeurt het nog te weinig dat voeding en suppletie worden ingezet om meer gezondheidswinst te behalen. Dagvoorzitter Renger Witkamp ging met de sprekers in discussie om erachter te komen waar dit aan ligt.

1. Er is wel degelijk bewijs voor de effecten van vitamines en mineralen. Echter, vele redenen zoals weinig geld voor onderzoek, politieke druk en wisselend beleid zorgen ervoor dat vitamines en mineralen niet worden ingezet. Er is behoefte aan het aangaan van de dialoog met verzekeraars en artsen. Verzekeraars moeten open staan voor het vergoeden van preventie. Daarnaast zou ook de individu zelf verantwoordelijkheid moeten nemen en krijgen, bijvoorbeeld met een eigen budget voor zijn gezondheid om zelf in te zetten op gezonde voeding en leefstijl.
2. Iedereen is het erover eens dat artsen en andere zorgprofessionals meer kennis moeten hebben van voeding. De stichting Student en Voeding probeert voeding als onderdeel van leefstijl in het curriculum van de geneeskunde opleiding te krijgen. Hier is nog een lange weg te gaan. In de toekomst moeten artsen klinische verschijnselen van vitaminetekorten kunnen herkennen en daar alerter op zijn. Er moet hiervoor gebruik worden gemaakt van de expertise van diëtisten in het ziekenhuis. Belangrijk is om de dialoog met diverse partijen aan te gaan. In het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis zijn apotheker en diëtist de samenwerking gestart door met elkaar te gaan overleggen.
3. De patiënt moet altijd als uitgangspunt worden genomen, meer dan nu het geval is. Mensen verschillen van elkaar, alleen al in de manier waarop ze hun voedsel verteren, dus een persoonlijke benadering is van groot belang. In dat kader is een nieuwe manier van onderzoek doen veelbelovend, zoals Gaston Remmers met citizen science binnen MD|OG momenteel onderzoek opstart. In deze vorm van onderzoek is iedere persoon zijn eigen controle, waardoor effecten van voeding en supplementen beter kunnen worden gemonitord. Veelbelovend, omdat we met de klassieke randomized controlled trial tegen ethische en wetenschappelijke grenzen aanlopen.

Al met al is dialoog nodig tussen de verschillende zorgprofessionals, bedrijven, wetenschappers, verzekeraars en beleidsmakers, om samen de zorg van morgen te veranderen, met meer aandacht voor voeding en suppletie en gezondheidswinst als het uiteindelijke doel.

De presentaties van de sprekers zijn in te zien op de website van NPN.