Bevat onze voeding minder voedingsstoffen dan vroeger?
18 april 2023‘Onze voeding bevat minder vitamines en mineralen dan vroeger’. Veel mensen zijn ervan overtuigd dat deze stelling juist is en onze hedendaagse voeding minder voedzaam is dan voorheen. Maar klopt dit? In dit artikel geven we je meer uitleg over deze interessante stelling.
Feit of fabel?
Feit is dat mensen in de loop van de tijd steeds minder vitamines en mineralen binnenkrijgen met hun voeding[1]. Dit kan zowel te maken hebben met de hoeveelheid vitamines en mineralen in de gewassen, die in sommige gevallen is gedaald, als met ons veranderde voedingspatroon. De hoeveelheid vitamines en mineralen in de gewassen wordt mede beïnvloed door de kwaliteit van de bodem. Op beide aspecten gaan we in dit artikel in.
(De hoeveelheid vitamines en mineralen in voeding wordt ook wel de voedingswaarde, of voedingsstoffensamenstelling genoemd.)
Daling in voedingswaarde
Nederland
In Nederland wordt de voedingswaarde van veel geconsumeerde producten bijgehouden in de NEVO. In dit systeem kun jij zelf ook de voedingswaarde van een product opzoeken. Je kunt direct zien welke vitamines en/of mineralen, in welke hoeveelheid voorkomen in bijvoorbeeld broccoli, appels of brood.
Bij vergelijking door het Louis Bolk Instituut van de NEVO-tabel uit 2016 met gegevens uit 1980 blijkt dat in 24 tot 51% van de producten het gehalte van verschillende mineralen is afgenomen, terwijl er maar weinig producten zijn waarin deze gehaltes zijn toegenomen[1].
Andere landen
Ook in andere landen worden deze gegevens bijgehouden. In een Amerikaans[2] en een Engels[3] onderzoek zijn de mineraalgehaltes van verschillende gewassen door de jaren heen met elkaar vergeleken. In beide studies was er een daling te zien in mineraalgehaltes. Een onderzoek in Denemarken gaf een ander beeld. Daar zag men geen verschillen in het mineralengehalte in groenten[4].
Door de jaren heen is er wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de voedingswaarde van groente en fruit. Deze onderzoeken zijn op verschillende manieren gedaan, met verschillende meetmethodes, waardoor de resultaten onderling soms moeilijk te vergelijken zijn. Voor sommige voedingsstoffen zien we een duidelijke daling, waar het voor andere stoffen lastig te zeggen is.
Engels onderzoek
Het Engelse onderzoek[3] uit 2022 laat zien dat er tussen 1940 tot 2019 een afname van natrium, calcium, magnesium en koper heeft plaats gevonden in diverse gewassen. Sinds 2010 is er ook een afname in ijzer gevonden, maar ook kleine toename in het magnesium gehalte. Ook in de VS zijn mineralengehaltes afgenomen, zoals calcium (-30%), ijzer (-32%) en magnesium (-21%)[5].
Verklaringen voor de mogelijke daling
Onderzoekers in Wageningen schreven een rapport over de achteruitgang van voedingsstoffen in ons eten[6]. Hier gaan zij in op de mogelijke verklaringen. Ook in het Louis Bolk rapport worden mogelijke verklaringen besproken. Een Amerikaans onderzoek heeft gekeken of het betrouwbaar is om de uitkomsten van onderzoeken naar de mineraalgehaltes in groente in het verleden te vergelijken met uitkomsten van hedendaagse onderzoeken[7].
Kwaliteit van de bodem
De kwaliteit van de bodem is met name belangrijk voor het mineraalgehalte van een gewas. Een gewas haalt zijn mineralen uit de bodem waarop het groeit. In de Nederlandse landbouwgrond is een afname te zien in mineralengehaltes, onder andere in zink, calcium en fosfor. Of deze daling een daling in de voedingswaarde van groente en fruit veroorzaakt is niet met zekerheid te zeggen[1].. De invloed van de veranderende bodem op de kwaliteit van ons voedsel is in de afgelopen jaren namelijk niet goed onderzocht. In het Amerikaanse onderzoek[7] wordt daarentegen juist geconcludeerd dat bodemmonsters geen afname in mineraalgehalte laten zien. Er is dus nog geen duidelijke conclusie te trekken of de kwaliteit van de bodem afneemt en als dat wel het geval is of dat invloed heeft op de mineraalgehaltes van het voedsel.
Meetmethodes
Een vergelijking van de meetmethodes van nu en vroeger is lastig. Om het gehalte aan een bepaalde voedingsstof in een product te meten, moet er eerst een monster worden genomen. Hoe er vroeger precies een monster werd genomen weet men niet, omdat die methodes niet duidelijk zijn opgeschreven.
De gebruikte methodes om het gehalte aan vitamines en mineralen in voeding te meten zijn door de jaren heen ook veranderd. Maar of deze van invloed zijn op de gemeten gehaltes is onduidelijk.
Gebruik van nieuwe plantenrassen
Sinds de jaren 60 van de vorige eeuw zijn er ontzettend veel nieuwe plantenrassen gekweekt. Deze rassen hebben een veel grotere opbrengst, geven grotere vruchten en groeien sneller. Deze nieuwe soorten bevatten vaak in verhouding minder mineralen. Dit komt voornamelijk doordat deze nieuwe soorten een hoger vocht en koolhydraatgehalte hebben, maar de hoeveelheid mineralen is niet in verhouding meegestegen[7]. Hierdoor ontstaat er als het ware een verdunningseffect. Niet alleen worden er nieuwe rassen gebruikt, ook de bewaarcondities, het transport en de teelt (nu veel in kassen) is door de jaren heen sterk veranderd. Allemaal factoren die mogelijk van negatieve invloed zijn op de voedingswaarde.
Klimaatverandering
Een Koreaans onderzoek[8] laat zien dat klimaatverandering ook invloed heeft op het mineraalgehalte in sommige plantensoorten. Door de hogere CO2 concentratie in de lucht maken sommige plantensoorten meer koolhydraten aan, wat leidt tot hetzelfde verdunningseffect als hierboven beschreven. Het Engelse onderzoek[3] geeft ook aan dat klimaatverandering, en dan met name een stijging van de CO2 concentratie, invloed heeft op het mineraalgehalte van gewassen.
Conclusie
Concluderend kan je stellen dat er aanwijzingen zijn dat er minder mineralen in sommige groente zit vergeleken met vroeger. Al is er nog niet voldoende wetenschappelijke gegevens om dit met zekerheid te zeggen. De onderzoekers uit Wageningen vinden bijvoorbeeld dat de stelling dat de voedingswaarde in ons eten daalt, niet met zekerheid gesteld kan worden. De mogelijke daling van het mineraalgehalte in groente heeft diverse oorzaken, zoals bodemkwaliteit, nieuwe plantenrassen en klimaatverandering. Het is nog niet te zeggen welke van de oorzaken het meeste bijdraagt.
Het is daarnaast nog onduidelijk of de mogelijke afname in mineraalgehalte in groente gevolgen heeft voor de gezondheid. Volgens het Engelse onderzoek[3] is het mogelijk een probleem voor een kleine groep mensen die een grotere behoefte aan mineralen hebben of een dieet met weinig groente eten. Een ander Engels onderzoek[9] concludeert dat de hoeveelheid mineralen in groente maar een kleine bijdrage levert aan het totale dieet en dat de gezondheidsgevolgen waarschijnlijk beperkt zijn.
Bronnen
[1] Hospers-Brands, A.J.T.M., J.J.M. Staps, P. Voshol. 2017. Trends in bodem- en gewaskwaliteit: Literatuurstudie. Rapport 2017-018 LbP. Louis Bolk Instituut, Driebergen. 25 p.
[2] Davis D. et al. Changes in USDA Food Composition Data for 43 Garden Crops, 1950 to 1999. Journal of the American College of Nutrition, 2004, vol. 23 (6), 669-682.
[3] Mayer, A. M. B., Trenchard, L., & Rayns, F. (2022). Historical Changes in the Mineral Content of Fruit and Vegetables in the UK from 1940 to 2019: A Concern for Human Nutrition and Agriculture. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 73(3), 315-326.
[4] Larsen, Erik H., et al. “Monitoring the content and intake of trace elements from food in Denmark.” Food Additives & Contaminants 19.1 (2002): 33-46.
[5] Defra (2004); Mineral and nutritional content of produce; http://randd.defra.gov.uk/Document.aspx?Document=HH3720SX_2237_FRP.doc
[6] Rietra, R. P. J. J. Achteruitgang van nutriëntengehalten in voedselgewassen door een verminderde bodemkwaliteit?. No. 1439. Alterra, 2007.
[7] Marles, R. J. (2017). Mineral nutrient composition of vegetables, fruits and grains: The context of reports of apparent historical declines. Journal of food composition and analysis, 56, 93-103.
[8] Loladze, I. (2014). Hidden shift of the ionome of plants exposed to elevated CO2 depletes minerals at the base of human nutrition. elife, 3, e02245.
[9] White, P. J., & Broadley, M. R. (2005). Historical variation in the mineral composition of edible horticultural products. The Journal of Horticultural Science and Biotechnology, 80(6), 660-667.
