Leefstijlpatronen van Nederlandse peuters
15 december 2022Veel jonge kinderen voldoen niet aan de richtlijnen voor goede voeding en lichaamsbeweging. Dit zorgt ervoor dat er steeds meer jonge kinderen overgewicht hebben. Leefstijlpatronen ontwikkelen zich al op zeer jonge leeftijd. Vroege signalering van slechte gewoontes kan helpen om tijdig in te grijpen. Daarom is er onderzocht welke leefstijlpatronen er in Nederlandse peuters al geïdentificeerd kunnen worden. Het blijkt dat gezond en ongezond gedrag vaak tegelijk bij peuters voorkomt. Het onderzoek was onderdeel van het grotere project ‘Screeningsinstrument voeding en leefstijl voor de jeugdgezondheidszorg 2019–2022’ van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).
Leefstijlpatronen in clusters verdeeld
Tijdens het onderzoek werden er data verzameld van Nederlandse peuters (1-3 jaar) over de voedselinname, inclusief de hoeveelheid groente en fruit, suikerhoudende frisdrank en ongezonde snacks, de hoeveelheid lichaamsbeweging en schermtijd. Daarnaast werden er verschillende sociaal-demografische kenmerken uitgevraagd. Aan de hand van de verzamelde gegevens konden de peuters in drie clusters ingedeeld worden. Het ‘relatieve gezonde cluster’ kenmerkt zich door gezonde voeding en weinig schermtijd, maar ook door relatief weinig lichaamsbeweging. Al denken de onderzoekers dat de hoeveelheid lichaamsbeweging in dit cluster is onderschat. De vragenlijst bevatte namelijk geen bewegingsvormen voor kinderen vanaf 1 jaar, zoals kruipen en spelen op de grond. Het tweede cluster was het ‘actieve snack cluster’ waarin kinderen veel lichaamsbeweging krijgen, maar ook veel ongezonde snacks eten. Het derde cluster, het ‘sedentaire frisdrank cluster’, kenmerkt zich door de hoge inname van suikerhoudende frisdrank, veel schermtijd en weinig lichaamsbeweging (sedentair).
Relatief gezond cluster
Kinderen van één jaar oud vallen vaker in het relatieve gezonde cluster dan kinderen van twee en drie jaar. Een mogelijke verklaring hiervoor kan zijn dat kinderen van één jaar net zijn overgestapt van borst- of flesvoeding naar vaste voeding. Ouders zijn zich daarom mogelijk nog erg bewust van het eten ze hun kind aanbieden. Andere mogelijke verklaringen waarom voornamelijk kinderen van één jaar in dit cluster vallen zijn dat ze gezonde voeding vaker accepteren en niet zelf om ongezonde snacks en schermtijd vragen. Daarnaast eten kinderen van één jaar minder dan oudere peuters en slapen ze meer overdag.
Ook een hoog opleidingsniveau van de ouders zorgt ervoor dat kinderen vaker in dit cluster vallen. Daarnaast speelt ook de gezinssamenstelling een rol. Kinderen in gezinnen die bestaan uit 2 of 3 personen hebben de meeste kans om in dit cluster te vallen. Volgens de onderzoekers zijn dit twee factoren die er voor zorgen dat ouders bewuster om gaan met het eten dat ze hun kind aanbieden.
Actieve snack cluster
Het hebben van veel lichaamsbeweging gaat vaak gepaard met het eten van veel ongezonde snacks bij de Nederlandse peuters. Deze associatie was in eerdere onderzoeken bij iets oudere kinderen (6 jaar) ook al ontdekt. Mogelijk bieden ouders hun kinderen ongezonde snacks aan als beloning of als aanvulling van energie na lichamelijke activiteit. In dit cluster was er geen verband met het opleidingsniveau van de ouders gevonden.
Sedentaire frisdrank cluster
Dit cluster laat zien dat veel schermtijd vaak gepaard gaat met een hoge inname van energie rijke voedingsmiddelen. Mogelijk is tv-kijken een aangeleerd signaal voor kinderen om te eten en drinken. De afleiding zorgt ervoor dat het verzadigingsgevoel minder goed werkt. Daarnaast moedigen reclames mogelijk extra aan om ongezond te eten. Kinderen van ouders met een laag- of middelbaar opleidingsniveau vallen vaker in het sedentaire frisdrank cluster. Mogelijk hebben lager opgeleide ouders minder kennis van gezonde voeding. De onderzoekers geven aan een beetje voorzichtig te moeten zijn met deze conclusie omdat er relatief weinig laag opgeleide ouders aan het onderzoek meededen.
Behouden van gezond gedrag
De clusters laten zien dat gezond en ongezond gedrag vaak tegelijk voorkomt. Zoals gezond eten met weinig lichaamsbeweging. Of juist wel veel lichaamsbeweging, maar ook veel ongezonde snacks. Desalniettemin hebben kinderen van één jaar een gezonder leefpatroon dan kinderen van twee of drie jaar. Er zou daarom focus moeten liggen op het behouden van het gezonde gedrag van één jarige kinderen, voordat het ongezonde gedrag ingeburgerd is. Hoe dan ook hebben ouders een cruciale rol in de leefstijl van hun kinderen. Interventies zouden dan ook op de ouders gericht moeten zijn, aldus de onderzoekers.
Krijger, A., Steenbergen, E., Schiphof-Godart, L., van Rossum, C., Verkaik-Kloosterman, J., Elstgeest, L., … & Joosten, K. (2022). Clusters of lifestyle behaviours and their associations with socio-demographic characteristics in Dutch toddlers. European Journal of Nutrition, 1-9.
